شیرخشک
1-
در چه مواردی می توان از شیر خشک استفاده کرد؟
همانطوریکه
قبلا” بیان شد، شیرمادر به دلایل فراوان بهترین نوع تغذیه برای شیرخوار می
باشد و استفاده از شیرخشک فقط در مواردی که شیرخوار به دلایل پزشکی از تغذیه با
شیرمادر محروم باشد (استفاده از شیرهای رژیمی) و یا اینکه واقعا شیرمادر به تنهایی
برای رشد شیرخوار کافی نباشد، مجاز است. از شير خشك هرگز بعنوان كمكي نبايد
استفاده نمود چون متاسفانه همواره اين خطر وجود دارد كه به جانشين شيرمادر تبديل
شود.
2-
کدامیک از انواع شیرخشک ها ارجعیت دارد؟
انواع مختلف شیرخشک
ها ترکیبات تقریبا” مشابهی دارند (به استثناء شيرهاي رژيمي). بنابراین هیچ
کدام از آنها بر دیگری ارجحیت چندانی ندارد و فقط نام و شرکت های سازنده آنها
متفاوت است. ] اکثر شیرهای خشک از منشاء شیر حیوانی (عموماً شیرگاو و يا گاو
ميش) بوده و هدف آن رسیدن به فورمولی شبیه شیر انسان می باشد
[لذا
همواره توصیه می شود موارد زیر را در انتخاب شیرخشک در نظر داشته باشید و از تاکید
بر روی اسم تجارتی خاص امتناع کنید:
– شیر از طریق سیستم بهداشتی کشور وارد و یا ساخته شده باشد.
– فقط از داروخانه ها و نه از دستفروش ها خریداری شود.
– برای روزهای آینده به اندازه کافی در داروخانه ها موجود و
در دسترس باشد.
3-
آیا می توان شیرخوار را بطور همزمان از شیرمادر
وشیر خشک تغذیه کرد؟
متاسفانه این ایده
سبب شده تا تعداد زیادی از مادران بدلیل اینکه فکرمی کنند شیر خشک سبب افزایش رشد
کودکشان می شود بعنوان کمک برای افزایش تغذیه از چند وعده شیر خشک در شبانه روز
استفاده کنند. باید دانست که اولاٌ چاق بودن شیرخوار دلیل سلامت وی نمی باشد بلکه
این مسئله اگر بدلیل تغذیه بیش از حد باشد ممکن است در آینده همواره کودک چاق و
بیمار باقی بماند. ثانیا” شروع تغذیه با شیر خشک ممکن است در ابتدا خوش آیند
باشد و چون شیر خشک دیرتر هضم می شود، در روزهای اول شیرخوار با یکبار تغذیه مدت
طولانی تری به خواب مي رود، ولی بدلیل کم شدن تقاضای شیرخوار و نخوردن شیر از
پستان مادر بسرعت شیرمادر کم و پس از مدتی تغذيه با شير مادر کم و سپس قطع می شود
و در نتیجه آن هدف اولیه والدين که تغذیه شیرخوار از شیرمادر و شیرخشک بصورت توام
بوده است، حاصل نمی شود. بهر حال اگر در شرایطی قرار به استفاده از شیر خشک
باشد، رعایت این شروط الزامی است:
–
همیشه و در همه وعده ها
ابتدا شیرخوار را از شیرمادر تغذیه نماید و سپس در صورت نیاز از شیر خشک در همان
وعده استفاده گردد.
–
به هیچ وجه از شیشه و پستانک
جهت شیر دادن استفاده نشود و شیر را با
فنجان ( کاپ های مخصوص شیردهی) و یا با قاشق و…… داده شود. نحوه مکیدن سرشیشه
متفاوت از نحوه دوشیدن شیر از سینه مادر است و بعد از گذشت مدتی ممکن است شیرخوار
سینه مادر را نگیرد.
4-
نحوه آماده سازی شير خشك چگونه است؟
شیرخشک های
موجود در کشور بیشتر به صورت پودر می باشد. شیرخشک های پودر شده اغلب در قوطی عرضه
و دارای پیمانه مخصوصی می باشند. هر پیمانه پنج گرمی بایستی در 30 سی سی آب حل
شود. ( همیشه مندرجات روی قوطی شیر را مطالعه نمایید).
رعایت موارد ذیل
نیزدرهنگام تهیه شیر خشک ضروری است:
– قبل از تهيه شير
بايد دستهاي خود را با آب و صابون بشوييد.
– آب مصرفی جهت تهیه
شیر را حداقل پنج دقیقه بجوشانید.
– آب جوشيده خنک شده
را طبق دستورالعمل در شیشه مخصوص شیر که از قبل تمیز نموده اید بریزید.
– پودر شیرخشک را
اضافه کنید.
– پیمانه مخصوص شیر را هرگز روي سيني، ميزو.. نگذاريد و پس از
استفاده آن را به داخل قوطي شير
برگردانيم.
– شیشه محتوی شیرخشک را به خوبی تکان دهید تا پودر کاملا در
آب حل شود.
– حرارت شیر را با ریختن چند قطره از آن بر روی قسمت داخلی
ساعد آزمایش کنید.
– بعد از کنترل درجه حرارت آن به شیرخوار شیر بدهید.
– هرگز بصورت خوابیده به شیرخوار شیر ندهید.
– چنانچه مقداری از شیر در شیشه باقی ماند آن را دور ریخته و
در وعده های بعد شیر تازه تهیه کنید.
– بعد از استفاده از شیر خشک در قوطی شیر را محکم بسته و در جاي
خشک و خنك نگهداري کنید.
5- تعداد و اندازه
سوراخ سر شيشه چقدر بايد باشد؟
معمولا برای
خوراندن آب، سر شیشه ای که یک سوراخ دارد مناسب است، در صورتیکه برای خوراندن شیر،
سر شیشه ای که سوراخ بزرگتر و یا چند سوراخ داشته باشد مورد نیاز است. هر از گاهی
لازم است اندازه سوراخ سر شیشه را امتحان نمایید. بهترین روش برای امتحان کردن
وارونه نمودن شیشه و توجه به سرعت خروج شیر از سر شیشه است. در ابتدای خروج شیر
سرعت آن حدود یک قطره در ثانیه می باشد ( باید بتوانیم قطره ها را بشماریم) که بعد از گذشت چند ثانیه جریان شیر باید قطع
شود.
6- آيا ميتوان به
شير خشك مقداري قند اضافه كرد تا شيرخوار با ميل بيشتري شير بخورد؟
خير، چون اضافه كردن
هر ماده اي به شير خشك غلظت و تعادل مواد داخل شير را به هم مي زند. داخل شيرخشك
به ميزان لازم و كافي قند وجود دارد.
7- استفاده از آب
با حجم کمتر یا بیشتر برای درست کردن شیرخشک چه اشکالی دارد؟
در موقع درست
کردن شیرخشک چنانچه آب کمتری بریزید غلظت زیاد شیر می تواند سبب اسهال و کم آبی
شیرخوار بشود. ازطرفی مقدار کالری بیشتر از نیاز توسط شیرخوار دریافت می شود که
این امر هم برای او مضر است. چنانجه مقدار آب بیشتر از میزان توصیه شده باشد
شیرخوار به اندازه کافی مواد غذایی و کالری دریافت نخواهد کرد و در نتیجه رشد او
دچار اشکال و وقفه خواهد شد.
8- در هر وعده
معمولا شيرخوار چه مقدار بايد شير بخورد؟
بیشتر نوزادان
بطور متوسط حدود 60 تا 90 میلی لیتر شیر هر سه تا چهار ساعت می خورند. در طول ماه
اول زندگی چنانچه نوزاد شما بیشتر از 4 تا 5 ساعت می خوابد و بعضی از وعده های
غذایی حذف می شود، بهتر است او را بیدار کرده و به او شیر بدهید. بعد از ماه اول
او تقریبا 120 میلی لیتر در هر وعده و هر 4 ساعت یکبار شیر می خورد. در شش ماهگی
شیرخوار 150 تا200 میلی لیتر در هر وعده شیر می خورد و تعداد دفعات تغذیه به چهار
تا پنج وعده در 24 ساعت می رسد. باید توجه داشت که مقادیر شیر مورد نیاز هرشیرخوار
بسته به احتیاجات او متفاوت است. بنابراین به او اجازه بدهید که آن اندازه که نیاز
دارد بخورد و به مقادیر ثابت پایبند نباشید. بهترین معیار برای برای بررسی کفایت
تغذیه شیرخوار وزن گیری مناسب او و ارزیابی پزشک متخصص کودکان از روند رشد وی می
باشد.
9- بهترین برنامه
شیردهی کدام است؟
در ابتدا
بهترین روش شیردادن، شیردهی بر اساس تقاضای شیرخوار است ولی بعد از گذشتن مدتی
شیرخوار معمولا دارای یک برنامه منظم برای خود می شود و شما در صورت آشنایی با
احتیاجات و علائم گرسنگی می توانید براساس برنامه به او شیر بدهید. در حدود دو
ماهگی تعدادی از شیرخواران احتیاج به شیر نیمه شب ندارند، زیرا آنها در طول روز
شیر مورد نیاز را دریافت داشته و نیز برنامه خواب آنها منظم تر شده وحجم معده آنها
افزایش می یابد و به همین علت فاصله وعده های شیر نیز اضافه می شود. به دلیل تاخیر
در هضم شیر خشک (نسبت به شیر مادر)
معمولا” برنامه تغذیه حدود 3 ساعت یکبار تنظیم می شود. در نوزادان نارس این
زمان کمتر است و هر چقدر شیرخوار بزرگتر شود این فاصله افزایش می یابد. بعد از مدتی برنامه منظمی رسیده، حجم معده افزایش می یابد و فاصله بین
وعده ها اضافه می شود.
10-
بهترین وضعيت
شيرخوار در هنگام خوردن شير با شیشه چیست؟
بهترین وضعیت
شیرخوار هنگام شیرخوردن با شیشه وضعيت نيمه نشسته می باشد. شما می توانید به هنگام
شیردادن کودک در یک صندلی دسته دار بنشینید و یا اینکه از یک بالش در زیر بازو
استفاده کنید. شیرخوار را در وضعیت نیمه نشسته در آغوش گرفته و سر و گردن او را با
بازو حمایت کنید. دقت نمایید که سر شیشه پر از شیر باشد تا شیرخوار به هنگام مکیدن
هوا بلع نکند. ابتدا سر شیشه را با گونه و کنار دهان او تماس بدهید این عمل باعث
ایجاد رفلکسی به نام روتینگ می شود. با این رفلکس طفل دهان خود را به طرف سرپستانک
برده و شروع به مکیدن و بلعیدن شیر می کند. دقت نمایید که هیچگاه در وضعیت خوابیده
به شیرخوار شیر ندهید زیرا هم می تواند باعث پريدن شير در راه هاي هوايي و از طرفی
باعث عفونت در گوش میانی شود.
11- آيا در
شيرخواري كه از شيرخشك استفاده مي كند احتياج به دادن آب وجود دارد؟
آری، در اين
مورد بر خلاف نوزاداني كه از شير مادر تغذيه مي شوند نياز به دادن مقداري آب در
بين وعده هاي شير وجود دارد ( حداقل روزی دوبار). واضح است كه بايد حتماً از آب
جوشيده خنك شده استفاده شود ( مشابه آبی که برای تهیه شیرخشک استفاده می شود). با
استفاده از اين آب إضافي کمک می شود تا املاح زياد موجود در شیرخشک از بدن دفع شود و تا حدودی
از بروز یبوست که از عوارض شایع شیرخشک است جلوگیری نماید.
12-
آیا می توان به جای شیرخشک از شیرگاو استفاده کرد؟
خیر –
بسیاری از شیرخواران در سال اول زندگی نمی توانند شیرگاو را به طور کامل و
به راحتی هضم کنند و از طرفی شیرگاو حاوی پروتئین و مواد معدنی با غلظت زیاد می
باشد که ممکن است برای کلیه های شیرخوار مضر باشد و سبب کم آبی بدن وی شود. بعلاوه
شیرگاو ممکن است با ایجاد حساسیت سبب آسیب به لایه پوشش مخاطی معده و روده شده و
منجر به از دست دادن خون نهفته و یا واضح در مدفوع شود. علاوه بر آن شیرگاو از نظر
آهن و ویتامین ث کمبود دارد و می تواند منجر به کم خونی در شیرخوار بشود. بنابراین
تا یکسالگی نباید به شیرخوار شیرگاو داده شود.(مورد استثناء مقدار کمی است که جهت
تهیه فرنی بکار می رود آن هم علیرغم آنکه جوشیده می شود در بعضی از شیرخواران ممکن
است ایجاد حساسیت نماید).
13-
چه موقع می توان از شیرگاو
یا شیر پاستوریزه استفاده کرد؟
بعد از یک سالگی میتوانید شیرگاو را همراه با یک رژیم مواد
غذایی متعادل شامل غلات، میوه، سبزیجات و گوشت به کودک خود بدهید. در سال دوم تولد
مصرف شیر نبایستی بیشتر از نیم لیتر (500 میلی لیتر) در شبانه روز باشد. مصرف
بیشتر از این حد ممکن است سبب کاهش اشتها برای سایر مواد غذایی شود.
14-
شیر کم چرب بهتر است یا
شیر معمولی ؟
قبل از دو سالگی
به کودکان نبایستی شیر کم چرب داده شود زیرا او به چربی شیرکامل برای وزن گرفتن
طبیعی نیاز دارد و از طرفی ویتامین های A و D از شیرکامل بهتر جذب می شوند.
15-
از شیر خشک های حاوی
پروتئین سویا و بدون لاکتوز در چه مواردی استفاده می شود ؟
این شیر خشک ها جزو
شیر های رژیمی دسته بندی می شوند و در مواردی که شیرخوارانی که از شیر خشک استفاده
می کنند، مبتلا به اسهال طولانی و یا حساسیت به پروتئین و یا قند شیر شوند استفاده
می شود. بایستی توجه نمود که این شیرخشک ها فقط با تجویز پزشک متخصص کودکان و برای
مدت زمانی که پزشک تعیین می کند مصرف می شوند.
16-
آیا ارتباطي بين استفاده
از شيرخشك و تعداد دفعات اجابت مزاج وجود دارد؟
بلي، اگر چه اخيرا موادي را به بعضي از
شيرخشك ها اضافه نموده اند كه كمتر ايجاد يبوست مي كند ولي عموما استفاده از شير
خشك سبب يبوست مي گردد، توصيه مي شود در شيرخواراني كه از شيرخشك استفاده مي كنند
روزي دوبار بر حسب تمايل شيرخوار ( حدود ٣٠ تا٤٠ سي سي) به وي آب داد. يادآور مي
شوم كه مانند آبي كه براي حل كردن شيرخشك استفاده مي شود اين آب هم بايد جوشيده
شده و ولرم يا قدري خنك باشد.
از
شیر گرفتن:
17-
تغذيه با شيرمادر و شيردادن تا چه سني مجاز است؟
در اين زمينه اتفاق نظر وجود ندارد. ولي
اصولي وجود دارد كه اكثر صاحب نظران با آن موافقند :
الف: تغذيه انحصاري با شيرمادر در شش ماه
اول تولد ( اين بدان معني است كه به شيرخوار در طي اين
مدت هيچ ماده غذايي ديگري بجز شيرمادر داده نشود).
ب: از شش ماه تا يكسالگي كه غذاي كمكي
بتدريج شروع مي شود. همانگونه که در بحث تغذیه شش ماهگی بیان شد، همواره مواد
غذايي را باید بلافاصله پس از شيرمادر دريافت كند.
ج: از يكسالگي تا دو سالگي ابتدا مواد
غذايي وسپس شيرمادر را مصرف نمايد. ( به مبحث تغذیه
در سال دوم تولد مراجعه شود)
د: در بين يكسالگي تا دو سالگي بتدريج
دفعات شيردهي را كاهش داده تا در ماه هاي آخر دو سالگي به دو بار در روز كاهش
يابد.
ه: منعي براي تداوم شيرمادر بعد از سن دو
سالگي وجود ندارد.
18-
زمان مناسب برای از شیر گرفتن چه زمانی است؟
زمان از شیر گرفتن کودک در جوامع مختلف بسیار متفاوت است. این مسئله بستگی به
شرایط جسمی، روانی مادر و کودک و تصمیم خانواده دارد. از شیر گرفتن
اگرتدریجی و همراه با عشق و علاقه باشد، برای مادر و کودک هر دو بسیار راحت تر و
آرام آرام بدون هیچ مشکلی هر دو به سطحی از رضایتمندی می رسند.
معمولا پس از تغذیه انحصاری با شیرمادر تا شش ماهگی و سپس
شروع و ادامه تغذیه کمکی تا یک سالگی، توصیه می شود که بعد از یکسالگی روز ها غذا را قبل از شیر به کودک بدهیم و بتدریج که
کودک غذا خور می شود از مقدار شیر کم می شود. سپس از حدود 14 ماهگی به بعد وعده
شیر بین 12 شب و پنج صبح حذف می شود. با این کار چند نتیجه بدست می آید اول اینکه
بعد از خوردن آخرین وعده شیر ، دندان های شیرخوار مسواک و تمیز می شود. دوم اینکه
با عدم تغذیه، مادر و شیرخوار چند ساعتی
شب بصورت ممتد می خوابند و در ضمن وابستگی به شیر هم در شیرخوار بتدریج کمتر می
شود. با گذشت زمان وعده هایی از شیر کم شده و تا به دو بار در طول شبانه روز برسد.
بالاخره در حدود دو سالگی شیردهی بطور کامل قطع می گردد. در بسیاری از موارد این
روش موفقیت آمیز است و به اصطلاح بعنوان توافق دو طرفه از شیرگرفتن نامیده می شود.
در این زمان اگر اقدامات قبلی بخوبی انجام
شده باشد، گاهی ممکن است حتی با یک توضیح کوتاه
به کودک شیردهی قطع شود زیرا بسیاری از کودکان در این سن آمادگی نسبی برای قطع شیر
را دارند.
19-
در چه شرایطی ممکن است لازم باشد که زودتر شیرمادر قطع شود؟
گاهی شرایطی پیش می آید که از روی اجبار
بایستی شیرمادر قطع شود، برای مثال :
بیماری شدید مادر یا حاملگی مجدد همراه با انقباضات رحمی و… در این موارد نقش
پدر بسیار با اهمیت است، همچنین مادر باید مراقب باشد که قطع شیر همراه با محرومیت
های دیگری مانند دوری از آغوش وی نباشد. لذا توصیه می شود که مادر همواره لباس جلو
بسته ای بپوشد تا در هنگام بغل کردن کودک دسترسی وی به آسانی میسر نباشد.
20-
درصورتی که لازم است سریع کودک از شیرگرفته شود چه باید
کرد؟
باید
شیردهی در ابتدا بصورت متناوب باشد بطوری که یک وعده شیر بدهد و دفعه بعد را بدوشد
و در ضمن به سرعت مواد غذایی را برحسب سن شیرخوار جایگزین نماید. اگر یک باره شیر
مادر قطع شود احتمال احتقان پستان وجود دارد که باید بطور مکرر از حوله یا کمپرس سرد و گذاشتن برگ
های کلم خنک و سرد شده روی پستان برای جلوگیری و درمان استفاده نمود.