شیرمادر
-
- آيا قبل از تولد نوزاد، تا چه حدی آموزش هایی در مورد شير مادر و شیردهی لازم است ؟
بسیار مهم است که مادر در دوران بارداری و قبل از زایمان از اهميت شيردهي و مزاياي شير مادر مطلع باشد. بايد آگاهی های لازم را در مورد زمان شروع، مدت، نحوه و وضعیت صحیح شیردهی پیدا کند و در صورت وجود مسائل و مشکلاتی از قبیل صاف بودن و یا تو رفتگی، نوک پستان قبل از زایمان نسبت به رفع مشکل اقدام نماید. همچنین در مورد نحوه شیر دهی فرصت کافی جهت آماده شدن داشته باشد. زیرا پس از زایمان، مادر با مشكلات خاص خود مواجه است و ممکن است وقت كافي جهت آموزش كامل این مسائل را نداشته باشد. بنابراین مناسب ترین زمان برای کسب اطلاعات لازم و ایجاد آمادگی، در طی دوران بارداری است . شما باید در حد امکان قبل از تولد نوزاد در مورد نحوه شیردادن، مشکلات شیردهی و نیز فواید شیر مادر مطالعه نمایید. این کار را می توانید با استفاده از نشریات و کتب مربوط به شیرمادرو نیز مشاهده فیلم های آموزشی، مراجعه به سایت های مفید اینترنتی و همچنین مشاوره با افراد مطلع خانواده و نیز دوستان و آشنایانی که تجربه کافی و موفق در شیردهی داشته اند انجام دهید. اخیرا در اکثر زایشگاه ها و بیمارستان های کودکان، مراکزی جهت آموزش مادران و پاسخ به سوالات آنها احداث شده است.
2. اولین تغذیه نوزاد با شیرمادر از چه زمانی بايد شروع شود ؟
در حالت طبیعی بدن شما در زمانی که حامله می شوید آمادگی لازم را برای شیردهی پیدا می کند و با تغييرات هورموني پستان ها از ماه چهار یا پنج حاملگی به تدریج آماده تولید شیر می شوند. اولین شیری که تولید می شود ماده ای زرد یا لیمویی و غلیظ که حاوی مقادیر قابل توجهی مواد مغذی مناسب و نیز عوامل ضد میکروبی و ایمنی بخش می باشد. این ماده به اسم آغوز یا کلستروم نامیده می شود و ترشح آن تا چند روز بعد از تولد نوزاد نیز ادامه دارد. بعضی از مادران بطور نادرست از خوراندن آغوز به نوزاد خودداری می کنند، در صورتیکه این ماده سرشار از مواد مفید بوده و خوراندن آن به نوزاد از اهمیت ویژه و حیاتی برخوردار است و در حقیقت به عنوان اولین واکسن نوزاد عمل می کند. در مادراني كه زايمان آنها بصورت طبيعي است توصيه مي شود كه نوزاد در اطاق زايمان پس از تولد روي سينه مادر گذاشته شود تا هم تماس پوست با پوست و هم اولين تغذيه از شير مادر در ساعت اول تولد انجام شود. در مادرانی که زایمان آنها بصورت سزارین است در صورتیکه از ناحیه کمر بی حس شده باشند (اپی دورال) باز هم شروع تغذیه پس از تولد نوزاد عملی است، اما در حالتی که از بیهوشی عمومی برای انجام سزارین استفاده شده باشد می توان به محض بیدار شدن مادر و فراهم شدن شرایط، تغذیه را شروع کرد. طبیعتا بايد یکی از همراهان و یا پرسنل پرستاری در نگه داشتن نوزاد در طول شیردهی، مادر را کمک نماید. بايد دانست وضعیت قرار گرفتن مادر و نوزاد اهمیتی ندارد و حتی می توان نوزاد را در حالتی که مادر به پشت خوابیده روی پستان مادر قرار داد. امروزه در مورد تغذیه در ساعت اول تولد، اهمیت بسیار زیادی قائل می شوند و مزایای بسیار زیادی در مورد آن مشخص شده است .
3. چرا بهتر است در نوزادان تغذيه هر چه زودتر و حتماً با شير مادر باشد؟
شروع تغـذیه با آغوز در اولین دقایق بعد از تولد و به محض آمادگی مادر و نوزاد از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا همانطورکه در بالا اشاره شد، آغوز دارای مواد مغذی و ایمنی بخش فراوان می باشد و از طرفی تماس پوست به پوست و چشم به چشم مادر و نوزاد در لحظات نخستین بعد از تولد و به هنگام تغذیه با شیرمادر برای برقراری روابط عاطفی بین مادر و نوزاد و تکامل روانی شخصیتی شیرخوار در آینده دارای اهمیت بسیاری می باشد. ثابت شده است که هرچقدر شروع تغذیه با شیر مادر زودتر انجام شود ( بخصوص در ساعت اول تولد ) سبب موفقیت در تولید، ترشح و تداوم شیردهی بیشتري خواهد شد.
مزایای تغذیه با شیر مادر چیست؟
تغذیه باشیرمادر هم برای مادر و خانواده ، هم برای شیرخوار مزایای بی شماری دارد که در این جا به طور خلاصه ذکر چند مورد از آن می پردازیم:
مزایا برای شیرخوار :
-
- شیرمادر پاکیزه، دارای درجه حرارت مناسب ، عاری از آلودگی میکروبی و همواره در دسترس می باشد.
-
- شیرمادر بهترین غذا برای شیرخوار است . ترکیبات اصلی آن شامل قند (لاکتوز) ، پروتئین های قابل هضم و چربی (اسید های چرب قابل هضم) همگی برای شیرخوار مناسب است. بعلاوه مقادیری مواد معدنی ، ویتامین و آنزیم هايي که به هضم غذا کمک می کنند نیز در شیرمادر وجود دارد که شیرخشک فاقد بسیاری از این مواد مي باشد.
-
- در آغوز و شیر مادر عوامل ضد میکروبی فراوانی وجود دارد که باعث محافظت شیرخوار در مقابل بیماریهایی مانند عفونت های دستگاه تنفسی و نیز دستگاه گوارشی می شود.
-
- تغذیه با شیرمادر رابطه عاطفی بین مادر و فرزند را افزایش می دهد. تماس و توجه مادر به شیرخوار در هنگام شیر دادن اثر مطلوبی بر رشد روانی و عاطفی شیرخوار دارد و کودکانی که از شیرمادر تغذیه می شوند در طول زندگی از امنیت روانی بیشتری برخوردار خواهند بود.
-
- کودکانی که از شیرمادر تغذیه می کنند به مراتب کمتر از شیرخواران دیگر در معرض ابتلا به حساسیت هایی از قبیل آسم و اگزما قرار می گیرند.
-
- کودکان شیرمادرخوار بعد از بلوغ شانس کمتری برای ابتلا به بیماریهایی مانند دیابت ، بیماریهای قلبی عروقی ، چاقی و فشارخون دارند.
-
- ضریب هوشی کودکانی که از شیرمادر تغذیه می کنند بیش از سایر شیرخواران است.
-
- شیرمادر راحت تر از شیر خشک هضم شده و در نتیجه کودکان شیرمادرخوار کمتر دچار نفخ، قولنج و یبوست می شوند.
-
- کودکان شیرمادر خوار به علت ابتلا کمتر به اسهال و بیماریهای مختلف دیگر، کمتر از دیگر شیرخواران در معرض ابتلا به سوء تغذیه و عوارض ناشی از آن بوده و مرگ ومیر آنها نیز کمتر است.
-
- کودکانی که از شیرمادر تغذیه می کنند کمتر در معرض خطر کودک آزاری می باشند.
-
- تغذیه باشیرمادر از عوارض دندانی استفاده از بطری مانند پوسیدگی دندان و إيجاد اشکالات ارتودنسی فک جلوگیری می کند.
مزایا برای مادر و خانواده :
-
- از نظر اقتصادی هزینه ای به خانواده تحمیل نمی کند. مادر باید با تغذیه مناسب، کالری لازم برای موفقیت در شیردهی را بدست آورد که هزینه آن به مراتب کمتر از قیمت تمام شده برای شیرخشک است. جمع شدن و برگشت رحم به اندازه قبل از زایمان، در این مادران سریع تر اتفاق می افتد.
-
- تغذیه انحصاری و مکرر شیرخوار با شیرمادر ( 8 تا 12 بار در شبانه روز) بدون در نظر گرفتن برنامه منظم، عادت ماهیانه مادر و امکان تخمک گذاری وی را به تعویق انداخته و احتمال حاملگی زودرس را کاهش می دهد. مادرانی که شیر می دهند وزن اضافی دوران بارداری را زودتر از دست داده واندامشان زودتر به حالت طبیعی قبل از بارداری برمی گردد.
-
- احتمال ابتلا به سرطان پستان و تخمدان، شکستگی لگن، پوکی استخوان، دیابت و بسیاری از بیماری های دیگر در مادران شیرده کمتر است.
-
- تماس های مکرر کودک با بدن مادر در جریان شیردهی باعث احساس آرامش در مادر شده و نیز بدلیل ترشح هورمون مخصوص این مادران از امنیت خاطر و شادابی بیشتری برخوردار بوده وکمتر دچار افسردگی می شوند.
5. تغذيه انحصاري با شير مادر به چه معني است؟
همانگونه كه از خود سوال بر مي آيد، تاكيد بر اين مسئله است كه در شش ماه اول تولد شيرخوار فقط از شيرمادر تغذيه نمايد و هيچ ماده غذايي (حتي) آب نيز به وي داده نشود. تحقيقات نشان داده كه رعايت اين مسئله داراي مزاياي بسياري در زندگي حال و آينده كودك مي باشد كه از جمله مهمترين آن ها كاهش آلرژي مي باشد.
6. نحوه مناسب گرفتن پستان مادر کدام است؟
نوزاد سالم که به موقع متولد شده است، اگر بخصوص در ساعت اول تولد در آغوش مادر قرار گیرد توانایی جستجوی پستان، مکیدن و بلعیدن (قورت دادن) شیر را دارد ولی پستان به دهان گرفتن را باید به او یاد داد که این امر با آموزش مادر و تمرین مادر و شیرخوار اتفاق می افتد. پس از ایجاد وضعیت راحت برای مادر و در آغوش گرفتن نوزاد، مادر می تواند با یک دست که به شکل سی انگلیسی (c ) قرار می گیرد، پستان را گرفته و نوک آن را به گونه ولب نوزاد تماس دهد تا او دهانش را باز کند. در این حالت که دهان نوزاد کاملا باز شده است مادر می تواند او را با ملایمت ولی با سرعت به طرف پستان خود ببرد تا نوزاد نوک و هاله پستان را در دهان خود بگیرد. برای کمک به نوزاد جهت انجام این عمل پستان را با انگشت شست در بالای هاله و با سایر انگشتان در زیر آن فشار دهید. در موقع شیردادن دقت نمایید که انگشتان شما خیلی نزدیک هاله پستان قرار نگیرد تا شیرخوار بتواند به راحتی هاله پستان را در دهان قرار بدهد. نوزاد باید نوک پستان و قسمت عمده هاله اطراف آن را که مخازن شیری در پشت آن قرار دارند در دهان بگیرد. به نحوی که پستان مادر بین کام و زبان قرار گیرد. شکل نوک پستان اعم از صاف، کوتاه، بلند یا کمی فرو رفته نقش چندانی در وضعیت شیردهی ندارد به شرط آن که قسمت کافی از هاله پستان نیز در دهان شیرخوار قرار گرفته باشد. مادر هنگام شیردادن بایستی در وضعیت مناسب وراحتی قرار بگیرد او می تواند به پشت یا پهلو بخوابد، روی صندلی، زمین و یا تخت بنشیند که در این صورت بایستی از چند بالش به عنوان تکیه گاه استفاده نماید تا هنگام شیر دادن خسته نشده و دچار کمردرد نگردد.
7. وضعیت مناسب شیر دادن از پستان کدام است؟
وضعیت صحیح شیردادن از پستان شامل مراحل زیر است:
-
- بدن نوزاد روبروی مادر و در تماس با بدن اوباشد .
-
- سر و بدن شیرخوار در یک امتداد قرار داشته باشد.
-
- صورت شیرخوار روبروی پستان مادر و چانه اش چسبیده به آن باشد.
-
- لب تحتانی شیرخوار کاملا به طرف خارج برگشته و در پایین آن نشانه ای از هاله پستان دیده نشود و قسمت کمی از هاله پستان در بالای لب فوقانی مشاهده شود.
-
- پستان مادر با سوراخ های بینی شیرخوار فاصله داشته و راه تنفسی او را مسدود نکند.
-
- مادر هنگام شیردادن احساس درد و ناراحتی نداشته باشد.
-
- 8. آيا بهتر است كه بين وعده هاي تغذيه باشير مادر فاصله مشخصي گذاشت يا بر اساس نياز به كودك شير داد؟
-
- با توجه به اینکه شیر مادر بسیار سریع هضم می شود و به سرعت از معده خارج می شود شیرخوار بایستی زود به زود تغذیه شود و این مسئله بخصوص در روزهاي اول تولد، همواره تغذيه بایستی بر اساس نياز و بدون هرگونه محدوديتي باشد. در این زمان هرگونه تلاشی برای تنظیم و زمان بندی تغذیه با شیرمادر می تواند سبب کاهش حجم شیر و احتمال شکست درامر شیردهی شود. بهترین برنامه شیردهی برنامه ای است که شیرخوار خود تنظیم می کند. در زمانی که شیرخوار گرسنه می باشد با گریه و مالیدن صورت به سینه مادر و انجام حرکات مکیدن و در نهایت با گریه کردن گرسنگی خود را ابراز می دارد (توجه شود که گریه علامت دیررسی است و قبل از آن باید نوزاد را تغذیه نمود). در این صورت شما بایستی بدون در نظرگرفتن برنامه منظمی به او شیر بدهید. معمولا در روزهای اول فاصله بین وعده های شیر کوتاه تر و حدود نیم تا یک ساعت می باشد ولی با افزایش سن، فاصله بین وعده های شیر بیشتر می شود که علت آن بزرگ شدن معده شیرخوار و افزایش شیرمادر است. چنانچه در هفته های اول تولد، نوزاد در روز بیشتر از 3 ساعت و شبها بیشتر از 4 ساعت خواب باشد بهتر است نوزاد را بیدار و تغذیه نمود. اكثر شیرخواران پس از گذشت مدتي با افزايش شير مادر برنامه تغذیه خود را تنظيم کرده و با فاصله مشخصي تمايل به شير خوردن پيدا مي نمايند.
-
- 9. شیرخوار در هر وعده تغذیه چه مدتی باید روی پستان مادر باشد ؟
مدت زمانی که لازم است تا شیرخوار شیرکافی از پستان بخورد در شیرخواران مختلف متفاوت است. بعضی شیرکافی را در ۵ تا ۱۰ دقیقه دریافت می کنند و بعضی بین ۲۰ تا ۲۵ دقیقه وقت صرف می کنند. تحقیقات نشان داده است که در هر دو حالت شیرخوار میزان کافی شیر دریافت خواهد کرد. چنانچه شما شیردادن را قبل از آنکه شیرخوار خودش پستان رها کند، قطع نماييد، قسمت آخر شیر را که حاوی چربی و انرژی زیادی است دریافت نخواهد کرد. اگر شیرخوار شما کاملا سیر شده است ولی همچنان پستان را گرفته و رها نمی کند ( مثلا بیش از25 دقیقه) می توانید انگشت تمیز خود را با ملایمت وارد دهان او بکنید بطوریکه انگشت بین زبان شیرخوار و پستان شما قرار بگیرد.)شکل) این امر باعث می شود تا مکش نوزاد روی پستان مادرقطع شده و در زمان خارج كردن آن، از ایجاد زخم و درد جلوگیری شود.
10. تغذیه از یک پستان و یا هر دو آنها لازم است؟
شیردادن از هر دو پستان سبب می شود که هردو محرک های مساوی داشته باشند. بعلت اینکه در آغاز شیرخوردن شیرخوار توان مکیدن قوی تری دارد لازم است که بطور متناوب اولین پستان را در هر بار تغذیه تغییر بدهید، مثلا اگر در یک وعده شیرخوار ابتدا از پستان چپ تغذیه کرد در وعده بعد باید ابتدا از پستان راست تغذیه شود. در هفته های اول در هر وعده تغذیه باید از هر دو پستان به نوزاد شیر داد تا سبب تحریک ترشح شیر بشود یعنی بعد از تخلیه یک پستان، نوزاد به پستان دیگر گذاشته شود. در هفته های بعد بر حسب نیاز و میل شیرخوار می توان از یک یا هر دو پستان استفاده کرد ولی استفاده از هر دو پستان متداول تر است. با توجه به اینکه مقدار چربی شیرمادر در انتهای هر نوبت شیردهی بیشتر است توصیه می شود در هر نوبت یک پستان بطور کامل تخلیه شود، زیرا چربی موجود در انتهای شیر خاصیت غذایی مناسب و کالری قابل توجه داشته و نیز باعث احساس سیری در شیرخوار می شود.
11. چگونه می توان فهمید که مقدار شیرمادر کافی است ؟
نشانه های زیردلیل بر کافی بودن شیرمادر است:
– شیرخوار به طور دلخواه و در حدود 8 تا 12 بار در شبانه روز تقاضای شیر کند.
– کودک بعد از اتمام تغذیه به آرامی بخوابد.
– دفع 6 تا 8 بار ادرار در شبانه روز به صورت كهنه مرطوب با حداقل يک بار کاملا خيس و سنگین داشته باشد. (درتغذيه انحصاري با شير مادر ادرار بصورت زرد كم رنگ می باشد)
– حداقل دفع 3 بار مدفوع شل و زرد رنگ بعد از روز سوم تولد در ماه اول و سپس با حداقل يک بار مدفوع در شبانه روز داشته باشد.
– افزايش وزن مطلوب بعد از هفته اول تولد به مقدار 15 تا 30 گرم در روز. (200- 100 گرم در هفته در 4 ماه اول و 140- 85 گرم در هفته در 4 ماه دوم)
– هوشياري و شادابي پوست و سلامت ظاهري شيرخوار علامت خوبی است
– در زمان شیرخوردن شیر در اطراف دهان نوزاد قابل رویت باشد.
12. چگونه متوجه می شویم که شیرخوار گرسنه است؟
در صورتیکه شیرخوار گرسنه باشد با انجام حرکات خاصی نیاز خود را برای تغذیه ابراز می دارد که در زیر چند نمونه از آن ذکر شده است:
-
- دست و پا زدن و غرولند در حین بیدار شدن
-
- مکیدن لب ها
-
- جمع کردن دست وپا ها روی شکم
-
- کش و قوس دادان به دست و پا و خمیازه کشیدن
-
- ظاهر بیدار و هوشیار
-
- گذاشتن دست ها بداخل دهان
-
- مالیدن سر و صورت به سینه مادر
13. در مورد داروها ی شیرافزا تا چه حد موثر می باشند؟
بطور كلي اين مواد را به دو گروه مي توان تقسيم كرد.
گروه اول مواد غذایی هستند که مثلا به صورت شيرخشك هستند و موادي مثل ويتامين ها و املاح مختلفی به آن اضافه شده و تامين كننده مواد غذايي مورد نياز مي باشد. در صورتيكه مادري در شرايط فقر مواد غذايي نباشد نيازي به اين شيرها وجود ندارد و يك تغذيه متعادل كافي مي باشد.
دوم انواع دارو هايي هستند كه بصورت ترکیبات شیمیایی و یا گیاهی می باشند و سبب افزايش شير بخصوص در بعضي از مادرها مي شود. اگر اقداماتي كه سبب افزايش شير مي شود مانند استراحت، شيردهي منظم و مكرر و تخليه كامل حداقل يك پستان در هر بار شيردهي و … سبب افزايش شيرمادر نشد، مي توان اين دارو ها را تست كرد. البته جالب است که حتی در اکثر مجامع علمی دنیا از ترکیبات گیاهی و شیمیایی شیرافزا حمایت می کنند و هر کشور گیاهان شیرافزای خودشان را دارند.
14.چگونه می توان آروغ شيرخوار را گرفت؟
بعد از اتمام تغذیه از یک پستان و رها کردن پستان به وسیله شیرخوار و قبل از اینکه او را روی پستان دیگر قرار بدهید لازم است آروغ شیرخوار را بگیرید، با این کار هوای بلعیده شده بوسیله شیرخوار از معده تخلیه می شود و در نتیجه احتمال دل درد و استفراغ کودک کمتر می شود. البته در حین آروغ زدن شیرخوار ممکن است کمی بالا بیاورد که این پدیده کاملا عادی است و جای نگرانی ندارد. روش های مختلفی برای گرفتن آروغ شیرخوار وجود دارد که در ذیل به ذکر چند نمونه می پردازیم:
روش اول: شیرخوار را در وضعیت عمودی بر روی شانه نگه داشته و سر و پشت او را حمایت کنید. در همین حال با دست دیگر به آرامی پشت او را نوازش کنید. در صورتیکه بعد از چند دقیقه کودک آروغ نزد تغذیه او را ادامه دهید و نگران نباشید. چون لازم نیست بعد از هر بار شیرخوردن کودک آروغ بزند. بعد از اتمام تغذیه مجددا سعی کنید تا آروغ او را بگیرید. (شکل)
روش دوم: شیرخوار را بر روی پاهای خود بصورت نشسته قرار دهید و سر وسینه او را حمایت کنید و با دست دیگر پشت او را نوازش دهید. (شکل)
روش سوم: در حالت نشسته روی صندلی شیرخوار را روی پاهای خود بر روی شکم بخوابانید و سر او اندکی بالاتر از سینه قرار دهید و پشت او را نوازش کنید. (شکل)
در انتهای تغذیه در هرکدام از روش های بالا لازم است حدود 15 دقیقه شیرخوار را در وضعیت آروغ گرفتن قرار داد و سپس او را بخواباند.
15.آیا می توان شیر دوشیده شده مادر را نگه داری نمود؟
آری، چنانچه به هر دلیلی موقتا قادر به شیردادن نیستید می توانید شیرخود را دوشیده و نگه داری کنید. شیر دوشیده شده مادر در درجه حرارت عادی اتاق حدود ۳ ساعت، در یخچال ۳ روز و در قسمت فریزر یخچال تا ۳ ماه قابل نگهداری است. ( این اعداد جهت ساده شدن و به یاد ماندن روند شده اند).
16. چگونه می توان شیر دوشیده شده را نگه داری و سپس مصرف کرد؟
برای اینکار بهتر است از ظروف مخصوص ذخیره شیر یا ظروف پلاستیکی مرغوب استفاده کنید. ظروفی که شیر را در آن ذخیره می کنید بایستی برچسب تاریخ دار داشته باشد تا اولویت مصرف شیر ذخیره شده مشخص باشد. حجم شیری که در هر ظرف نگهداری می شود نباید از 100 تا 150 میلی لیتر بیشتر باشد. برای استفاده از شیری که در یخچال و یا در فریزر نگه داری شده ، بایستی آن را گرم کرد تا حداقل به درجه حرارت محیط (22-24 درجه سانتی گراد) برسد. بهترین راه گرم کردن شیر، گذاشتن ظرف محتوی شیر در آب گرم و چرخاندن آن می باشد. توجه داشته باشید که از اجاق های ماکرو ویو به هیچ وجه جهت گرم کردن شیر استفاده نشود، زیرا علیرغم اینکه ظرف محتوی شیر ممکن است در لمس فقط کمی گرم شده باشد، شیر موجود در آن خیلی گرم باشد و منجر به سوختن دهان شیرخوار شود. از آنجا که ممکن است بعد از ذوب شدن شیر یخ زده چربی آن جدا شود لازم است به آرامی ظرف محتوی شیر را تکان دهید تا به حالت یک نواخت در بیاید. بعد از آنکه شیر از حالت یخ زده خارج شد بایستی حداکثر در طی مدت چهار ساعت استفاده و باقی مانده آن دور ریخته شود.
17. چگونه می توان از ایجاد شقاق پستان جلوگیری و یا در صورت بروز آن را درمان نمود؟
برای جلوگیری از ایجاد شقاق در نوک پستان مادر، بایستی در زمان تغذیه، شیرخوار در وضعیت درستی قرار داده شود بدین صورت که در زمان شیر خوردن هاله اطراف نوک پستان بطور کامل و صحیح در دهان او قرار بگیرد. لازم است پستان ها را روزی یک بار فقط با آب و بدون استفاده از صابون بشویید. در صورتیکه شقاق در نوک پستان ظاهر شد شیردهی را بصورت مکرر انجام داده ولی زمان شیردهی را به پنج تا ده دقیقه محدود کنید. در ضمن باهر وعده تغذیه وضعیت قرار گرفتن شیرخوار را تغییر دهید. بهترین درمان شقاق نوک پستان خشک نگه داشتن آن و استفاده از نور آفتاب و گرماست. از پوشیدن لباس زیر پلاستیکی و قرار دادن دستمال های پلاستیکی در روی پستان خوداری کنید. تا حد امکان پستان ها را در معرض هوا قرار دهید و حتی می توانید از یک سشوار با حرارت کم و یا از چراغ مطالعه با لامپ رشته ای در فاصله نیم متری چندین بار در روز برای 20 تا 30 دقیقه استفاه کنید. همچنین می توانید در انتهای شیردهی مقدار کمی از شیر خود را روی نوک و هاله پستان مالیده و آن را در معرض هوا قرار دهید تا خشک شود. استفاده از کرم، لوسیون و نیز مالش شدید چندان کمک کننده نبوده وحتی ممکن است مشکل را تشدید نمایید. در صورتیکه اقدامات فوق به شما کمک نکرد لازم است با پزشک خود مشورت کنید.
18. انسداد مجاری شیر چگونه اتفاق می افتد و راه درمان آن کدام است؟
گاهی اوقات شیر از بعضی از قسمت های پستان تخلیه نمی شود، که دلیل آن ممکن است غلیظ بودن شیر، فشار روی قسمتی از پستان بدلیل پوشیدن کرست تنگ و یا بند کرست و در نتیجه عدم تخلیه صحیح قسمتی از پستان باشد. نشانه این وضعیت ایجاد یک توده دردناک در قسمتی از پستان است. برای رفع این مشکل که ممکن است در صورت عدم درمان سبب التهاب وآبسه پستان شود اقدامات زیر مفید است:
– تغییر وضعیت شیردهی و شیر دادن در وضعیت های مختلف (تغییر نسبت به وضعیت همیشگی شیردهی) بطوریکه کلیه قسمت های پستان تخلیه شود.
– شیردادن مکرر از پستان مبتلا به شیرخوار
– مالش آرام توده به طرف نوک پستان جهت تسریع در تخلیه پستان
– استفاده از کرست های راحت
– استراحت کافی
19. چگونه می توان احتقان پستان را درمان کرد؟
چنانچه در چند روز اول تولد پستان ها بطور مکرر تخلیه نشوند ممکن است دچار احتقان ( پرشدگی) بشوند که در این صورت سبب ایجاد درد و ناراحتی می شود. بهترین درمان، دوشیدن پستان ها در فواصل تغذیه می باشد. دوشیدن می تواند با دست و یا شیردوش انجام شود. ضمنا لازم است در هر بار تغذیه از هر دو پستان به شیرخوار شیر بدهید. با توجه به اینکه گرمای ملایم به جریان شیر کمک می کند، می توانید در حالی که زیر دوش آب گرم قرار گرفته اید با دست پستان را بدوشید. همچنین می توان از کمپرس آب گرم استفاده کرد. با استفاده از روش های فوق احتقان پستان ها در مدت چند روز بهبود می یابد.
20. چگونه می توان التهاب پستان ( ماستیت) را درمان نمود؟
چنانچه مجاری مسدود و یا احتقان پستان به درستی درمان نشوند ممکن است سبب التهاب پستان شوند که این امر به وسیله ورود باکتری ها به مجاری شیر ایجاد می شود. از علائم التهاب پستان: گرمی، قرمزی و درد در پستان مبتلا می باشد و در بعضی از موارد می تواند باعث ایجاد تب در مادر شود. در صورت ابتلا به التهاب پستان لازم است با پزشک تماس بگیرید تا سریعا درمان با آنتی بیوتیک شروع شود. استراحت، خواب و کاهش فعالیت در بهبودی به شما کمک می کند. تخلیه پستان ها به طور منظم از گسترش عفونت جلوگیری می کند. باید توجه داشت که التهاب پستان باعث آلودگی شیر نمی شود و بنابراین دلیلی برای قطع شیرمادر وجود ندارد. استفاده از کمپرس گرم و ماساژ به تخلیه شیر از پستان مبتلا کمک می کند. گاهی اوقات به هنگام شیردادن، مادر در پستان مبتلا درد شدیدی احساس می کند. در این صورت بهتر است پستان بند را کاملا باز کرده تا ضمن اینکه شیرخوار از پستان غیر مبتلا تغذیه می کند شیر از پستان مبتلا نیز جریان یابد که این کار سبب کاهش فشار در پستان مبتلا شده و سپس مادر می تواند شیردهی را از پستان مبتلا ادامه دهد.
21. چگونه می توان آبسه پستان را درمان کرد؟
چنانچه التهاب پستان به خوبی درمان نشود ممکن است باعث ایجاد آبسه پستان شود. از علائم آبسه پستان وجود یک توده دردناک، گرم، قرمز و پر از مایع درپستان گرفتار است. درمان آبسه پستان علاوه بر مواردی که در مورد التهاب پستان ذکر شد ممکن است شامل تخلیه جراحی آبسه نیز باشد. چنانچه بعلت تخلیه جراحی آبسه، مجبور به قطع شیردهی از پستان مبتلا شدید، شیردهی را از پستان مقابل ادامه داده و ضمنا پستان مبتلا را بطور مکرر تخلیه نمایید. بعد از یکی دو روز شیردهی از پستان مبتلا نیز بلامانع است.
22. در صورتیکه پستان بدون نوک و یا نوک پستان تو رفته باشد چه باید کرد؟
بعضی از خانمهای شیرده پستان هایی با نوک کوتاه یا تورفته و یا صاف دارند. لذا تصور می کنند که قادر به شیردهی نیستند ولی اندازه نوک پستان در این رابطه کمتر اهمیت دارد، زیرا شیرخوار از پستان شیر می خورد و نه از نوک آن. نوک بسیاری از پستان ها صاف و یا کمی تو رفته است ولی هنگام مکیدن نوزاد، نوک پستان به خوبی بیرون آمده ومشکلی برای شیردهی ایجاد نخواهد کرد. در صورتیکه شما پستان های بدون نوک و یا با نوک تورفته دارید این توصیه ها به شما برای شیر دهی کمک می کنند:
-
- در هنگام شیردهی صبور و پر حوصله باشید.
-
- وضعیت مناسب شیردهی را رعایت کرده و به شیرخوار کمک کنید تا علاوه بر نوک پستان هاله اطراف آن را نیز در دهان بگیرد.
-
- چنانچه پستان ها محتقن هستند پستان را با دست بدوشید تا فرو رفتگی نوک پستان کم شده وشیرخوار بتواند مقدار کافی از نسج پستان را در دهان بگیرد.
-
- چنانچه در آغاز شیرخوار پستان را به خوبی نمی گیرد با صرف وقت کافی و حوصله نهایتا پستان را خواهد گرفت.
-
- در آغاز پستان را با دست و یا با شیردوش بدوشید و شیر دوشیده شده را با فنجان و یا قاشق به او بدهید تا تدریجا بتواند پستان را بگیرد.
-
- وسایلی به نام سرپوش پستان وجود دارد که شبیه یک فنجان کوچک برگشته از جنس شیشه و یا پلاستیک می باشد. با گذاشتن و فشار دادن آن روی هاله پستان می توان سبب بیرون آمدن نوک پستان از سوراخ وسط آن شد. (شکل) در قسمت داخلی این وسیله یک سوراخ برای قرار گرفتن نوک پستان وجود دارد و قسمتی حلقوی در اطراف این سوراخ وجود دارد که ایجاد یک فشار آرام و مداوم بر روی هاله پستان می کند و سبب می شود که نوک پستان به داخل سوراخ کشیده شود. از این وسیله می توان حتی قبل از تولد نوزاد جهت اصلاح نوک پستان تو رفته استفاده کرد
-
- 23. چنانچه شیرخوار از گرفتن پستان امتناع نماید چه باید کرد؟
-
- پستان نگرفتن شیرخوار ممکن است بعلت مسائل مهمی مانند عفونت و یا سایر بیماریهای شیرخوار و یا بدلیل بی تجربگی مادر باشد. چنانچه پستان نگرفتن شیرخوار همرا با علائم دیگری مانند بی حالی ، خواب آلودگی،اسهال،استفراغ ، تب و… باشد ممکن است علامت یک بیماری بالقوه خطرناک بوده و بایستی فورا به پزشک مراجعه شود. این مشکل ممکن است بعلت گرفتگی بینی شیرخوار باشد که در این صورت چکاندن چند قطره کلرور سدیم و تمیز نمودن بینی شیرخوار قبل از هر وعده شیر این مشکل را برطرف می کند. بعضی از شیرخواران بدلیل جهیدن شیر زیاد از پستان مادر به گلویشان در ابتدا شیرخوردن دچار سرفه و یا حالت خفگی می شوند و در نتیجه در وعده های بعدی از گرفتن پستان خودداری می کنند. بهترین راه حل این مسئله آن است که شما ابتدا پستان خود را بدوشید تا کمی از شیر آن تخلیه بشود و سپس پستان را در دهان شیرخوار بگذارید و یا اینکه در موقع شیردادن به پشت خوابیده و شیرخوار را روی سینه خود قرار بدهید. یکی دیگر از دلایل پستان نگرفتن شیرخوار استفاده از بطری شیر و یا پستانک است بنابراین هیچگاه از بطری جهت شیردادن و از پستانک استفاده نکنید و چنانچه لازم باشد علاوه بر شیرمادر، شیر یا مایع دیگری به کودک بدهید از فنجان و یا قاشق استفاده کنید. از علل دیگر، انتخاب برنامه منظم شیردهی به کودک است. تغذیه ازپستان مادر بایستی بر مبنای در خواست شیرخوار و نه بر اساس برنامه منظم باشد. گاهی اوقات علت پستان نگرفتن شیرخوار استفاده از مواد غذایی و یا بهداشتی- آرایشی توسط مادر است که سبب تغییر بوی مادر و یا مزه شیر می شود. بیماری مادر و یا عادات ماهیانه نیز ممکن است سبب تغییر مزه شیر و امتناع شیرخوار از پستان شود.
-
- 24. در مورد استفاده یا عدم استفاده از شیشه شیر در نوزاد و شیرخوار به چه صورت باید باشد؟
نظر به اينكه استفاده از شيشه و سر پستانك سبب مي شود تا نحوه شير خوردن كودك عوض شود. چون شيرخوار در هنگام خوردن از شيشه بايد عمل مكيدن را انجام دهد ولي در تغذيه با شيرمادر بايد عمل دوشيدن را انجام دهد كه اين دو بسيار با هم فرق مي كنند. گاهی شیرخوار برای مدتی از هردو مورد استفاده می کند ولی همواره این خطر وجود دارد که از گرفتن پستان مادر امتناع نماید. لذا با توجه به مطالب فوق نبايد حتي شيرمادر را هم داخل شيشه به شيرخوارمان بدهيم. يك جانشين مناسب استفاده از فنجان است كه امروزه به نام كاپ شيردهي در بعضي از داروخانه ها در دسترس مي باشد.
-
- 25. علت وجود خون در شیرمادر چیست؟
وجود خون در شیر مادر به خصوص در روزهای اول تولد ممکن است به دلیل باز شدن یک رگ خونی به داخل حفره شیری باشد که معمولا” این امر گذرا است و بلع این خون توسط نوزاد نیز بلامانع است. در صورتیکه مقدار خون زیاد باشد با پزشک خود مشورت نمائید.
-
- 26. علت وجود خون در استفراغ نوزاد چیست؟
وجود رگه های خون در شیر استفراغ شده کودک ممکن است به علت وجود شقاق (ترک خوردگی) نوک پستان باشد و مادر بایستی به شیردهی ادامه بدهد. با وجود زخم یا شقاق در نوک پستان این مشکل قابل توجیه است و گرنه با پزشک خود مشورت نمایید.
-
- 27. آیا چنانچه چند روزی شیر از پستان تخلیه نشود شیر در پستان مادر فاسد می شود؟
خیر، به محض دوشیدن شیر و یا گذاشتن پستان به دهان شیرخوار، شیر ترشح شده قابل استفاده بوده و مصرف آن منعی ندارد .
-
- 28. تا چه زمانی شیرمادر به تنهایی برای رشد شیرخوار کافی است؟
اطلاعات موجود نشان می دهد که شیرمادر به تنهایی برای رشد شیرخوار تا انتهای شش ماهگی کافی است. در طی این مدت فقط خوراندن قطره ویتامین به شیرخوار توصیه می شود و استفاده از آب، آب قند، مواد سنتی (شیرخشت،ترنجبین و…) ضرورتی نداشته بلکه در مواردی مضر هم می باشد. چنانچه با توجه به توزین ادواری شیرخوار، پزشک متخصص کودکان صلاح بداند در موارد خاصی پس از بررسی و رفع مشکلات شیر دهی و آموزش های لازم به مادر، ممکن است استفاده از شیر یا تغذیه تکمیلی همراه با شیرمادر قبل از پایان شش ماهگی توصیه شود.
-
- 29. نحوه درست قرار گرفتن پستان در دهان نوزاد چگونه است؟
این مسئله بسیار با اهمیت است و مادران گرامی علاوه بر دانستن موضوع بصورت تئوری، بهتر است پس از زایمان نیز فردی کارشناس، شیر دهی شان را مشاهده و راهنمایی های لازم را بیان نمایند.
در زمان شیردهی علاوه بر وجود پوزیشن درست مادر و شیرخوار، ابتدا بایستی مادر نوک سینه خود را روی لب و گونه شیرخوار مالیده تا وی با استفاده از رفلکس خاصی دهان خود را باز نموده و سر خود را به سمت نوک پستان مادر بچرخاند. در لحظه ای که دهان نوزاد کاملاً باز است و به سمت پستان مادر می آید، باید مادر خود را خم نموده و دست خود را که زیر سر نوزاد یا شیرخوار است بالاتر بیاورد تا اینکه پستان به بخوبی در دهان کودک قرار گیرد، بدین صورت که علاوه بر نوک پستان ، قسمت اعظم هاله در دهان نوزاد قرار بگیرد. در این زمان مادر بایستی کنترل نماید که لب پایین کاملا برگشته و در حاشیه هاله پستان قرار گرفته باشد و نوک پستان به سقف دهان شیرخوار رسیده باشد. همچنین خود مادر کاملا صاف و راحت بنشیند. اگر احساس شد که شیرخوار بخوبی پستان را نگرفته (تنها نوک پستان در دهان شیرخوار است) بایستی شیردهی را قطع و مجدداً مراحل فوق را انجام دهد.
-
- 30. در صورت تداوم شیر دهی با روش غلط چه اتفاقی ممکن است بیفتد؟
در صورت تداوم شیردهی با روش غلط به سرعت نوک پستان حساس و زخم و سپس دردناک می شود، بطوری که یکی از علل مهم عدم تداوم شیردهی همین دلیل ساده می باشد.
-
- 31. در مورد ماليدن كرم هاي ضد ترك و ترميم كننده روي نوك پستان چه توصيه ای وجود دارد؟
اگر چه اکثر این کرم ها براساس دستورالعمل ضمیمه شان در صورتی که مقداری از آن ها روی نوک پستان مادر باقی بماند و خورده شود ضرری ندارد. اما همانگونه که قبلا نیز بیان شد اقدامات پیشگیرانه از جمله وجود وضعیت مناسب، مدت شیردهی مناسب، نحوه خارج کردن نوک پستان از دهان شیرخوار، مالیدن مقداری از شیر انتهایی روی نوک وهاله پستان و استفاده از سشوار و پد شیردهی و … این گونه اقدامات بعنوان پيشگيري، هم موثر تر است و هم سبب نمی شود دارو یا مواد دیگری به شیرخوار خورانده شود.