ساعت اول تولد

مقدمه:

برقراري تماس پوست با پوست مادر و نوزاد بلافاصله پس از زایمان و شروع تغذیه با شیر مادر در ساعت اول تولد موجب ثبات فیزیولوژیک و متابولیک نوزاد؛ بهره مندي از منافع آغوز؛ برقراري پیوند عاطفی بین مادر و نوزاد؛ موفقیت و استمرار بیشتر در تغذیه با شیرمادر و تضمین سلامت کودك و نهایتا پیشگیري از مرگ و میر نوزادان در جهان می گردد.

 با توجه به اهمیت برقراري به موقع تماس پوست با پوست مادر و نوزاد و شروع تغذیه با شیر مادر در ساعت اول تولد که اقدام چهارم از اقدامات 10 گانه بیمارستان هاي دوستدار کودك است، باید در تمام بیمارستان هاي دوستدار کودك کشور و براي همه نوزادان ترم سالم (سن داخل رحمی37  هفته و بالاتر) به اجرا در آید.  لازم است کلیه اعضاي تیم پزشکی عهده دار مراقبت از مادر و نوزاد در ساعت اول تولد، دوره آموزش تغذیه با شیر مادر، دوره آموزشی مراقبت ساعت اول تولد/ مشاوره شیردهی و احیاي نوزاد را گذرانده باشند. نکته بسیار مهم این که آموزش به مادر در دوران بارداري در زمینه تغذیه با شیر مادر و مراقبت از نوزاد نقش بسیار مهمی در موفقیت شروع شیر دهی و تداوم آن دارد. این آموزش ها سبب همکاري بیشتر مادر و تسهیل اجراي مفاد دستور عمل خواهد بود.

شرایط کلی در زایمان طبیعی:

1. قبل از انجام زایمان، حداقل چند دقیقه در مورد اهمیت و چگونگی “تماس پوست با پوست مادر و نوزاد بلافاصله پس از تولد و شروع تغذیه با شیرمادردر ساعت اول تولد نوزاد” با مادر گفتگو شود.

. .2 شرایط زیر در اتاق زایمان فراهم باشد: دماي اتاق زایمان25 تا 28 درجه سانتیگراد، نور ملایم و محیط اطراف مادر آرام باشد.

. .3 مادر از لباس جلو باز استفاده کند تا برقراري تماس پوست با پوست مادر و نوزاد و تغذیه نوزاد با شیر مادر براحتی انجام شود.

.4  در اتاق زایمان، مادر از آزادي عمل کافی جهت تحرك، خوردن و آشامیدن و همراه آموزش دیده برخوردار باشد.

  .5 از شست و شوي پستان اجتناب کنید تا بوي ترشحات غدد اطراف نوك پستان مادر که جلب کننده نوزاد بطرف پستان است حفظ شود.

.6  حتی الامکان از اقدامات تهاجمی اجتناب شود.

.7  در زایمان طبیعی تسریع نشده، بطور روتین نیازي به ساکشن دهان و بینی نیست ( به شرط آنکه نوزاد ترم باشد، بخوبی تنفس کند و گریه نماید)

    – وظایف گروه پزشکی در ساعت اول تولد:

الف – زایمان طبیعی:

براي هر مادر از آغاز لیبر تا پایان ساعت اول تولد باید یک نفر ماما اختصاص یابد. وي مسئول حسن اجراي موارد زیر است:

.1 بلافاصله پس از خروج نوزاد از رحم او را در ابتدا به صورت دمر به روي شکم مادر قرار داده و ضمن خشک کردن نوزاد، سلامت وي را سریعا” ارزیابی کرده و نیاز به احیاء را بررسی کنید. چنانچه نوزاد سالم است و نیاز به احیا ندارد همچنان که روي شکم مادر قرار دارد به خشک کردن او ادامه دهید و سر نوزاد را ترجیحا با کلاه بپوشانید. خشک کردن نوزاد با حوله گرم،خشک و نرم، از سر به طرف تنه و اندام ها به استثناي دست ها( از مچ به پائین ) و بدون صدمه به ورنیکس انجام شود. پس از خشک کردن حوله خیس از بدن نوزاد جدا شود.

1-    در صورتی که نوزاد نیازمند احیا باشد مطابق پروتکل احیا عملیات احیاي نوزاد را انجام دهید.

2-     از گذاشتن لوله در دهان یا بینی نوزاد (به منظورتخلیه محتویات معده)، بدون اندیکاسیون علمی اجتناب نمایید.

3-     بند ناف را یک دقیقه پس از تولد کلامپ نمایید.

4-     نوزاد را همچنان که لخت است کمی به طرف بالاتر روي قفسه سینه مادر بین پستان هایش قرار دهید بطوري که چشمان او در سطح نوك پستان مادر باشد. مادر و نوزاد را با هم بوسیله پتوي گرم بپوشانید تا گرماي بدن مادر و نوزاد حفظ شود.

5-     به منظور تماس چشمی مادر و نوزاد، سر مادر کمی بالاتر قرار گیرد( فاصله کانونی دید نوزاد 19 سانتی متر است؛ لذا با قرار گرفتن در این فاصله، قادر به مشاهده صورت مادر می باشد.) در این حالت مادر می تواند ناظر حرکات و توانائی هاي او هم باشد و به محض آمادگی نوزاد او را شیر بدهد

6-     موارد استثناء بجز نارسی عبارتند از:  وجود ترشح فراوان بزاق، دیسترس تنفسی، گرفتگی شدید بینی، نیاز به عملیات احیاء( استفاده از بگ و مسک یا لوله تراشه)  و در کل هر زمانی که پزشک متخصص صلاح بداند می باشد.

7-     در تمام طول مدت تماس ( یک ساعت) سلامت نوزاد، تنفس و دماي بدن نوزاد باید کنترل شود و در فرم مربوطه ثبت شود.  مراقب باشید که نوزاد سقوط نکند.

8-    بطور معمول نوزادان تازه متولد شده طی ساعت اول تولد پستان مادر را جستجو کرده و به دهان می گیرند. چنانچه نوزاد علائم آمادگی شروع تغذیه (حرکات سر به طرفین، باز کردن دهان، دست به دهان بردن و…) را نشان داد او را در گرفتن پستان کمک نمایید.

9-    چنانچه تغذیه با شیر مادر تا یک ساعت انجام نشد، سلامت نوزاد و مشکلات احتمالی پستان مادر بررسی نمایید.

10-            مراقبت هایی مانند تزریق ویتامین K و واکسن، توزین و سایر اندازه گیري ها و اقدامات غیر فوري دیگر حد اقل به بعد از اتمام اولین تغذیه با شیر مادر و یا ترجیحا پس از ساعت اول تولد موکول شود.

11-            از استحمام روتین نوزاد اجتناب کنید.

12-           در طول اقامت در بلوك زایمان و بعد از آن بطور همراه هم به بخش پس از زایمان منتقل شوند.

ب: زایمان سزارین:

1-    در موارد سزارین با بی حسی ناحیه کمری( اسپینال یا اپی دورال): 

پس از انجام اقدامات اولیه، چنانچه مادر و نوزاد از وضعیت پایداري برخور بودند به یکی از دو روش زیر عمل شود:

الف:  نوزاد را از طرف زیر بغل یا شانه مادر یعنی از سمت متخصص هوشبري طوري در تماس پوست با پوست مادر قرار دهید که قفسه سینه نوزاد در تماس با زیر بغل و قفسه سینه مادر و دهان نوزاد در تماس با نوك پستان مادر باشد و حتی الامکان تماس چشم در چشم مادر و نوزاد انجام شود.

ب: نوزاد را به طور مایل و دمر به روي قفسه سینه مادر بگذارید به طوري که ضمن تسهیل تماس چشم در چشم مادر و نوزاد, سر نوزاد نزدیک پستان طرف مقابل باشد و دهان نوزاد درتماس با نوك پستان مادر قرار گیرد.

در دو حالت فوق وجود ماماي مسئول مراقبت از نوزاد الزامی است و مادر و نوزاد نباید تنها باشند پس از اتمام عمل جراحی، مادر و نوزاد در حالی که هر دو با لباس گرم پوشانیده شده اند به اتاق ریکاوري و سپس بخش پس از زایمان منتقل شوند

2-    سزارین با بیهوشی عمومی : 

در اتاق عمل بلافاصله پس از تولد و انجام ساکشن دهان و بینی و قطع بند ناف، نوزاد را در حین بررسی نیاز به احیا خشک نموده و با یک حوله خشک و گرم دیگر سر و پشت او را بپوشانید و به نحوي در پهلوي مادر قرار دهید که بند ناف نوزاد (جهت کلونیزه شدن) با پوست مادر در تماس باشد. پس از اتمام عمل جراحی، مادر و نوزاد در حالی که هر دو با لباس گرم پوشانیده شده اند به اتاق ریکاوري منتقل شوند. وجود ماما جهت مراقبت از مادر و نوزاد در اتاق ریکاوري الزامی است.

به محض این که مادر توانایی پاسخ گویی را پیدا کرد حتی اگر کمی خواب آلود هم باشد ضمن برقراري و ادامه تماس پوستی، اولین تغذیه با شیر مادر شروع شود.

وظیفه تیم پزشکی در بخش پس از زایمان:

–         هم اتاقی مادر و نوزاد اجرا شود

–         پس از ورود به بخش، ضمن تداوم تماس پوستی اگر اولین تغذیه با شیر مادر در ساعت اول انجام نشده به مادر کمک نمایید تا نوزاد هر چه سریعتر با آغوز تغذیه شود. در موارد زایمان سزارین با بیهوشی عمومی در صورت توانایی پاسخ گویی مادر( عموما در حوالی ساعت اول) حتی اگر کمی خواب آلود هم باشد کمک نمایید تغذیه با آغوز انجام شود. .

–         حمایت هاي بیشتر براي در آغوش گرفتن و به پستان گذاشتن نوزاد باید براي مادرانی که مسکن نارکوتیک گرفته اند یا سزارین شده اند و یا اولین تماسشان با نوزاد به تعویق افتاده، ارائه شود.

–          تسهیلات لازم جهت ملاقات پدر و حضور همراه مادر در بخش فراهم شود.