تغذیه کمکی

 

1. زمان مناسب برای شروع تغذیه کمکی از چه سنی می باشد؟

         بر اساس بررسی هایی که تاکنون انجام شده، مناسب ترین سن برای شروع تغذیه کمکی، پایان شش ماهگی یا (180 روزگی) است. 

2. چرا نباید زودتر از موقع و یا دیرتر از موقع تغذیه را شروع کرد؟

         چنانچه تغذیه زودتر از این زمان تغذیه شروع شود،( حتی به مقدار کم و در حد چشیدن) ممکن است سبب ایجاد آلرژی یا حساسیت در بدن شیرخوار در همان زمان و یا در آینده شود. اگر مقدار آن زیاد باشد ممکن است سبب دل درد و یا بروز اسهال در شیرخوار گردد.  باید توجه داشت که اگرچه زمان شروع تغذیه، از پایان شش ماهگی است ولی در این زمان هم برای شیرخوار استفاده از هر نوع ماده غذایی مجاز نمی باشد و بسیاری از مواد غذایی تا پایان یکسالگی نباید مصرف شود که در ادامه به بحث آن می پردازیم.

3. آیا در شریط خاص می توان قبل از شش ماهگی نیز تغذیه را شروع کرد؟

درشرایط خاص با توجه به منحنی رشد و پس ازانجام توصیه ها و رعایت کلیه مسائل مربوط به شیردهی و تشخیص پزشک معالج ممکن است لازم باشد قبل از شش ماهگی نیز چند وعده در روز بعد از تغذیه با شیرمادر چند وعده به کودک غذا داده شود اما تحقیقات اخیر موید احتمال افزایش آلرژی در این گروه می باشد. لذا بهتر است با اقدامات دیگر مانند بکار گیری روش های مختلف برای افزایش شیرمادر سبب بهبود رشد کودک شد. در مادران شاغل که از شش ماهگی می خوان ند سرکار بروند می توانند یک هفته زودتر تغذیه کمکی را شروع نمایند.

4. اصول مهم برای شروع تغذیه کمکی کدام است؟

         چند اصل مهم را در شروع تغذیه بایستی در نظر داشته باشیم:

• • از مواد ساده تغذیه را شروع نماییم.

• • از مقدار کم شروع نموده (مثلا یک قاشق مرباخوری و در ابتدا بصورت نسبتاً رقیق باشد).

• • بتدریج با گذشت زمان بر مقدار و غلظت آن بیفزاییم.

• • هر ماده غذایی جدید را با فاصله ای حدود یک هفته تا ده روز شروع نماییم (تا چنانچه به ماده ای حساسیت داشت مشخص شود).

• • بیاد داشته باشیم که تا پایان یکسالگی، غذای اصلی شیرخوار شیرمادر است و غذای کمکی باید در هر بار بلافاصله بعد از شیردادن خورانده شود.

• • با شروع تغذیه کمکی بدلیل وجود املاح زیاد کودک نیاز به دریافت مقادیری آب جوشیده خنک نیز در روز دارد. ( نیم ساعت بعد از غذای کمکی و حدود نصف استکان)

• • قطره آهن نیز همانگونه که در قسمت ویتامین ها ذکر شد معمولا از شش   ماهگی به میزان پانزده قطره در روز علاوه بر قطره ویتامین آغاز می کنیم (به مبحث ویتامین ها مراجعه شود)

5. بهترین غذا برای شروع تغذیه کدامست؟

                           بهتر است همانگونه که بیان شد از مواد غذایی ساده شروع نماییم. در هفته اول با مقدار کم از فرنی شروع کرده (یک قاشق مرباخوری) و بتدریج روزانه افزایش می دهیم. سپس به فاصله یک هفته تا ده روز به ترتیب از حریره بادام، سوپ و تخم مرغ به رژیم غذایی اضافه می شود.

6. استفاده از لعاب برنج در چه زمانی در برنامه غذایی کودک لازم است؟

         اگر چه لعاب برنج از نظر فقدان مواد حساسیت زا، بسیار مطلوب می باشد ولی چون میزان کالری بسیار کمی دارد از برنامه تغذیه کمکی حذف شده است.

7. مقدار تغذیه در ابتدا و در ادامه چگونه باشد؟

         غذای کمکی ابتدا از یک قاشق مرباخوری شروع می شود و کم کم بر مقدار و تعداد دفعات آن افزوده می گردد.

8. برنامه غذایی شیرخوار در هفته اول ماه هفتم (شروع تغذیه کمکی) را چگونه آغاز کنیم؟

     شروغ غذای کمکی با فرنی آرد برنج است که :  بعنوان مثال:

روز اول، از یک قاشق مرباخوری یکبار در روز (ظهر) شروع شده به تدریج بر دفعات و مقدار آن اضافه می شود.

روز دوم، دو قاشق مرباخوری (یک قاشق ظهر، یک قاشق عصر).

روز سوم، سه قاشق مرباخوری (ظهر، عصر، شب) . 

روز چهارم، چهار قاشق مرباخوری (صبح، ظهر، عصر، شب).

روز پنجم، هشت قاشق مرباخوری (صبح، ظهر، عصر، شب هر بار دو قاشق) . 

روز ششم و هفتم، دوازده قاشق مرباخوری (صبح، ظهر، عصر، شب هر بار سه قاشق). 

البته مقادیر فوق برحسب اندازه جثه و اشتهای هر شیرخوار میتواند متغییر باشد.

9.  طرز تهیه فرنی چگونه است؟

           حدود 120 سی سی شیر پاستوریزه (معادل نصف لیوان) را حداقل یک دقیقه بجوشانید و بگذارید سرد شود. بعد دو قاشق مرباخوری آرد برنج و یک قاشق مرباخوری شکر را به شیر اضافه کنید و روی شعله بگذارید و مرتب هم بزنید تا قوام یابد.

در صورت تمایل برای تهیه فرنی با شیرمادر:  ابتدا آرد برنج و شکر را با آب بپزید و پس از برداشتن از روی شعله چند قاشق شیرمادر به آن اضافه نمایید.

10. برنامه غذایی شیرخوار در هفته دوم ماه هفتم چگونه است؟

       می توان حریره بادام را به رژیم غذایی شیرخوار اضافه کرد و بتدریج با افزایش دفعات و مقدار تغذیه با حریره بادام، مقدار و دفعات تغذیه با فرنی کم می شود.

       مانند فرنی در مورد حریره بادام هم شروع تغذیه از یک قاشق مرباخوری یکبار در روز می باشد و به تدریج بر اساس تمایل شیرخوار بر مقدار آن افزوده می شود.

11. نحوه تهیه حریره بادام چگونه است؟

         حدود 5 عدد مغز بادام را در آب جوش خیس کنید و پوست آنها را گرفته و پس از اطمینان از این که تلخ نیستند ( بهتر است همه آنها را بچشید) سپس آن ها را بکوبید تا نرم شوند.

  بادام کوبیده شده را به همراه یک قاشق مرباخوری آرد برنج و نصف قاشق مرباخوری شکر همراه با نصف لیوان آب سرد روی حرارت قرار داده و مرتب هم بزنید تا قوام یابد.

12.برنامه غذایی شیرخوار در دو هفته آخر ماه هفتم چگونه است؟

1. 1. ادامه شیر مادر قبل از هر وعده غذای کمکی

1. 1. افزودن سوپ به رژیم غذایی کودک

1. 1. روز اول علاوه بر فرنی یا حریره بادام، یک قاشق مرباخوری سوپ هم اضافه می شود.

1. هر روز یک قاشق مرباخوری به سوپ ظهر و شب اضافه و در عوض از فرنی یا حریره بادام کم شود. تا بعنوان مثال و بر حسب اشتهای کودک مقدار سوپ به 3 تا 6  قاشق مرباخوری در هر وعده برسد.

ساده ترین سوپ را میتوان با یک بند انگشت ماهیچه، یک بند انگشت هویج و چند دانه برنج درست کرد. لازم به یاد آوری است که از افزودن هرگونه ادویه و بخصوص نمک باید اجتناب کرد. در ابتدا فقط از آب سوپ و در روزهای بعد با پشت قاشق محتویات آن را می توان له نمود و به شیرخوار خوراند. در هفته های بعد و هر چند روز یکبار می توان از سیب زمینی، ماش، عدس و سبزیجاتی مانند جعفری، کدوحلوایی، کرفس و… داخل سوپ اضافه نمود. مواد داخل سوپ را می توان بر حسب تحمل شیرخوار له و مخلوط نمود و به وی داد. همچنین می توان از مقدار کمی پیاز یا چند قطره آب لیمو ترش برای خوش طعم شدن آن استفاده کرد.

14. از چه گوشتي براي شروع تغذيه با سوپ در ابتدا بايد استفاده نمود؟ 

در ابتدا براي تهيه سوپ در روز های اول بهتر است از ماهيچه گوسفند استفاده شود و سپس از گوشت مرغ و در ماه هاي بعد از گوشت گاو و همچنين از ماهي نيز مي توان استفاده نمود. بهتر است ماهي بصورت بخار پز تهيه شود و بصورت سرخ شده نباشد. 

15. بعد از شروع تغذيه كمكي به چه میزان و چگونه به شيرخوار آب بدهيم ؟   

با توجه به وجود املاح زياد در غذاهاي مختلف، همانگونه که بیان شد توصيه مي شود،  نیم ساعت بعد از دادن غذا به شیرخوار آب داد. بهتر است تا یکسالگی از آب جوشیده سرد شده استفاده نمود. آب را می توان به میزان نصف استکان و در حالت نشسته در آغوش خود بتدریج به شیرخوار داد. در صورت امتناع از خوردن باز باید در دفعات بعدی سعی نمود تا یاد بگیرد و حتی عادت به خوردن آب ایجاد شود. توجه شود که در شیرخوارانی که از شیرمادر استفاده می کنند به هیچ وجه نباید از شیشه برای آب دادن استفاده نمود. این شیرخواران بهتر از سایرین مي توانند از فنجان استفاده می کنند.

16. برنامه غذایی شیرخوار در دو هفته اول ماه هشتم چگونه است؟

        در این زمان علاوه بر ادامه برنامه غذایی قبل، زرده تخم مرغ به رژیم غذایی شیرخوار اضافه شده و دفعات تغذیه او به حدود 5 بار در روز می رسد. زرده تخم مرغ باید کاملا سفت شده (جوشانده شده) باشد.

         هر روز صبح همراه با فرنی زرده تخم مرغ به شیر خوار داده می شود. ابتدا به اندازه یک نخود ( در ابتدا با مقداری شیرمادر یا آب مخلوط و داده شود) و به تدریج به مقدار آن افزوده می شود تا ظرف ده روز به یک زرده کامل برسد. از این پس هر روز نصف زرده تخم مرغ همراه باسه قاشق مرباخوری فرنی یا حریره بادام به کودک داده می شود و یا یک روز یک زرده کامل و روز بعد بجای آن پنح تا شش قاشق مرباخوری فرنی یا حریره بادام داده می شود.

17. برنامه غذایی شیرخوار در ماه نهم چگونه است؟

          در این ماه حبوبات به غذای کودک اضافه می شود. ابتدا عدس و ماش که هضم آسانتری دارند مورد استفاده قرار می گیرند. انواع نخود و لوبیا را قبل از پخت باید خیس کرد و آب آنها را دور ریخت. هر سه روز یکبار می توان یکی از حبوبات را به برنامه غذایی شیرخوار اضافه کرد.

18. آیا از ماست می توان استفاده نمود؟ 

          با شروع ماه هشتم زمانی که شیرخوار با طعم فرنی، حریره بادام و سوپ آشنا شده می توان از مقداری ماست نیز استفاده نمود. بعضی از کودکان دوست دارند که با سوپ ماست نیز بخورند اگر چه اشکالی ندارد ولی باید توجه داشت که بدلیل خوش طعم بودن، ماست ممکن است سبب تغییر ذائقه شیرخوار شود. با شک به این مسئله باید به مقدار کمتری از آن استفاده نمود یا حتی برای چند روز از دادن آن خودداری نمود و سپس ماست را در یک نوبت جداگانه و بعد از غذا استفاده کرد.

19. تعداد دفعات تغذیه در روز چند بار باید باشد؟

          در ابتدای شروع تغذیه کمکی همانگونه که بیان شد یک وعده در صبح و همیشه بلافاصله پس از تغذیه با شیرمادر یک یا دو قاشق مرباخوری از فرنی را به شیرخوار می دهیم. سپس بتدریج بر تعداد و غلظت مواد غذایی افزوده می شود. تا با افزایش حریره، سوپ و تخم مرغ به حدود چهار تا پنج وعده در روز برسد. مقدار تغذیه در هر بار افزایش یافته و بر اساس رشد و تحمل شیرخوار افزایش داده می شود. اگر به نظر می رسد رشد کودک تنها با شیرمادر هم کافی است (بر اساس منحنی رشد) لازم نیست در مورد حجم غذای کمکی اصرار داشته باشیم و تنها آشنایی کودک با مواد متنوع غذایی کافی است.

20. بجز از مواد غذایی فوق چه غذاهایی را تا قبل از یک سالگی به کودک می توان داد؟

         انواع مواد غذایی دیگر شامل استفاده از پوره های مختلف مانند: پوره سیب زمینی و هویج که کره نیز به آن افزوده شده باشد،  انواع آش و همچین خرما (شسته شده و پوست و هسته آن گرفته شده باشد) به تدریج اضافه می شود.

21. از چه سنی به کودک می توان نان داد؟

     از حدود هشت ماهگی به بعد می توان تکه ای از نان را به دست کودک داد، ولی باید همواره مراقب بود، زیرا ممکن است بطور ناگهانی تکه بزرگی از نان توسط شیرخوار کنده و در گلوی وی گیر کند.

22. آیا نمک می توان به غذای شیرخوار اضافه نمود؟

         خیر، چون پایه فشار خون در قبل از یک سالگی گذاشته می شود توصیه می شود قبل از یک سالگی به غذای کودک نمک اضافه نشود.

23. چه غذاهایی را نباید تا یکسالگی مصرف نمود؟

          تعدای از این مواد عبارتند از : عسل، سفیده تخم مرغ، شیرگاو (بجز مقداری که در فرنی می ریزیم)، پنیر، مرکبات (پرتقال، نارنگی و … )، خربزه، انواع توت (توت معمولی، توت فرنگی)، کیوی، آلبالو، گیلاس، کشمش، سوسیس، کالباس، شکلات، بستنی، نوشابه های گازدارو… .

از لیمو ترش برای خوش طعم کردن سوپ در حد چند قطره می توان استفاده نمود.

24. آیا ارتباطی بین زمان تغذیه کمکی و شیر مادر باید وجود داشته باشد ؟

          بلی، تا پایان یک سالگی توصیه می شود همیشه شیرخوار مواد غذایی را بلافاصله بعد از تغذیه با شیرمادر استفاده نماید. چنانچه کودکی همیشه پس از شیرخوردن، از خوردن مواد غذایی امتناع کند باید ابتدا مقدار کمتری شیر بخورد، بعد غذای کمکی به او داد و پس از آن باقی مانده شیر را به او داد. (این کار جهت عدم تغییر ذائقه شیرخوار نسبت به شیر تا سن یکسالگی ضروری است).

25. چرا بعضی از شیرخواران بعد از شش ماهگی دچار کاهش رشد می شوند؟

1. 1. شایعترین علت ، جانشین شدن وعده های غذایی به جای شیرمادر است.(همانگونه که قبلاً گفته شد تا یک سالگی باید شیر و غذا را باهم در یک وعده و همواره ابتدا شیر و سپس غذا. تا هم وعده کاملی را دریافت کرده باشد و هم تغییر در ذائقه وی اتفاق نیفتد.)
   2. از علل دیگر، توجه خاص به مسائل عفونی است که در راس آنها عفونت ادراری و در مرحله بعدی عفونت سیستم تنفسی می باشد. گاهی تنها علامت عفونت ادراری ممکن است بصورت وزن نگرفتن باشد.
   3. تغییر در ذائقه: بدلیل چشاندن غذا های سفره ، ممکن است از دلایل بی میلی به شیر و غذاهای کمکی باشد. که در این مورد باید با مشورت پزشک در پی درمان آن برآمد.
   4. علل ژنتیکی یا توارث: بدلیل الگوی موجود ارثی ممکن است شیرخواری علیرغم تغذیه مناسب و سلامت کامل کم وزن یا کوتاه قد باشد که با رد سایر علل به این تشخیص می رسیم.

26. نحوه و زمان شروع به دادن ميوه و  آب ميوه  در شيرخواران از چه سني مي باشد؟

از حدود ٨ ماهگي زماني كه حداقل شيرخوار با چند نوع مواد غذايي اشنا شده باشد مي توان از انواع  آب ميوه  و سپس خود ميوه ها بصورت له شده نيز بهره برد. البته ميوه يا آب ميوه را بايد بعد از اينكه ابتدا شير و غذايش را خورد داده شود. (مصرف زياد ميوه در صورتي كه  جانشين شير يا غذاي كودك شود، بدلیل حجم زیاد و کالری کم  سبب كاهش رشد مناسب وي مي شود).

27. از چه ميوه هايي در سنین بین 8 ماهگی و یکسالگی مي توان استفاده كرد؟

بعنوان اولين ميوه از آب سيب طبيعي مي توان شروع كرد. در روز اول از يك قاشق مرباخوري پس از خوردن شير و غذا به وي آب ميوه هم بدهیم. در روزهاي بعد به تدريج بر ميزان آن افزوده شده و سپس هر هفته مي توان از يك ميوه جديد بهره برد. انواع ميوه و آب ميوه هاي مجاز در اين سن به ترتيب عبارتند از موز، هويج، گلابي،  ليمو شيرين، زردالو، آلو و شليل می باشد. باید همواره لیست میوه های که تا یکسالگی نباید استفاده کرد به خاطر داشت.

28. آیا از آب ميوه هاي آماده و بسته بندي شده براي شيرخواران ميتوان استفاده كرد؟

خير، چون عموما به اين آب ميوه ها ممكن است اسانس ها و مواد نگه دارنده اضافه شده باشد، بهتر است از آب ميوه تازه استفاده نمود تا علاوه بر مسايل فوق  از ميزان ويتامين بيشتري هم برخوردار باشد.

29. درمورد نحوه برخورد با حساسیت به مواد غذایی بعد از شروع تغذیه کمکی و راه مشخص کردن آن چه اقدامی باید کرد؟

 در مورد نحوه پیدا کردن عامل حساسیت این نکته مهم است که  با قطع کامل آن ماده پس از چند روز علایم از بین میرود و با استفاده مجدد از آن علایم برگشت می نماید که بسیار مهم و تایید کننده است و بایستی تا مدت طولانی از آن ماده استفاده نشود.  2