اسهال و استفراغ

اسهال و استفراغ:

       استفراغ در چه حدي باشد نگران كننده است؟ 

بايد دانست كه استفراغ يك علامت است و نه يك بيماري، و مي توان آن را به انواع مختلفي از جمله  حاد و مزمن و همچنين شديد يا خفيف تقسيم بندي كرد. در مورد  استفراغ شديد، كه معمولا همانروز يا از روز قبل شروع شده علاوه بر مسايل مربوط به استفراغ بايستي به حال عمومي كودك نيز توجه نمود، درصورت بد بودن حال عمومي حتما بايد هر چه زودتر توسط پزشك معاينه گردد، برعكس همانگونه كه در بخش هاي مربوط به تغذيه بيان شد در موارد خفيف مربوط به نحوه تغذيه يا بيماري هايي مثل ريفلاكس از معده به مري باشد. در صورتي كه استفراغ  بيشتر از دو روز طول بكشد بايد بيمار مورد بررسي قرار گيرد. 

         اگر حدس ما براي كودك يك اسهال و استفراغ ساده بود و حال عمومي وي هم خوب بود قبل از مراجعه،  تجویز داروي ضد استفراغ مجاز است؟ 

خير، بايد دانست كه استفراغ علاوه بر يك علامت هشدار دهنده و يك مكانيسم دفاعي مهم بدن مي باشد بدین گونه که معده با بستن دريچه خروجي خود و انجام مقداري ترشح اضافي، محتويات داخلي خود را كه سبب بروز مشكل در بدن شده است را به بيرون بريزد. مكانيسم اثر دارو هاي ضد استفراغ بصورت باز كردن دريچه تحتاني معده و افزايش در سرعت تخليه معده و افزايش حركات روده مي باشد. لذا مواد مضر غذايي و يا ويروس ، باكتري و يا سمومي كه وارد بدن شده اند به قسمت هاي پايان تر راه مي يابند.

          آیا اسهال هم يك مكانيسم دفاعي دارد؟ 

كاملا درست است ، پس از رسيدن مواد سمي ، دارو يا ويروس هايي كه سبب تحريك روده با مكانيسم هاي مختلفي مي گردد، كه نتيجه كلي آن ترشح زياد از مخاط روده، افزايش حركات روده ها و اسپاسم در سرتاسر روده مي باشد تا بتواند هر چه بيشتر اين مواد زايد را به بيرون بريزد. پس بطور كلي اسهال هم فرمي از دفاع بدن مي باشد. اما از انجا كه با تكرار دفعات اسهال علاوه بر آب بدن ، املاح نيز خارج مي شود بايد بطور مكرر در پي اصلاح آب و الكتروليتي كه از بدن دفع مي شود باشيم. 

3-     علائم خطر در اسهال و استفراغ  كودكان كدام است و در كدام موارد نياز به بررسي بيشتر وجود دارد؟

الف: وجود خون در اسهال كه عنوان اسهال خوني به آن تلقي مي شود. ( البته وجود رگه هاي نازكی از خون، یا چند نقطه کوچک خون مسئله اي نيست).

ب: وجود تب بالا، بدين صورت كه تب همراه با اسهال و ميزان آن هم بالاتر از 5/38 باشد. 

ج: استفراغي كه بيشتر از دو روز طول بكشد و یا اینکه همراه با حال عمومی بد بیمار باشد.

د : اسهال چنانچه بيشتر از ده بار در روز، يا بيشتر از دو هفته طول بكشد. 

4-      رژيم غذائي مناسب در زمان اسهال كودكان چيست؟ 

از آنجا که در زمان اسهال بخصوص اسهال های ویروسی مهمترین اقدام جایگزینی آب و املاحی است که از دست رفته است لذا چناچه بیمار ما بالاتر از شش ماه باشد و از شیرمادر هم تغذیه کند بهترین درمان تداوم شیرمادر حتی بیشتر از گذشته است زیرا هم کمبود آب را جبران می کند و هم غذاست و هم سرشار از مواد ایمنی است که بعنوان بهترین دارو بخصوص در عفونت های ویروسی عمل می کند.(هر چند که بنا به دلایل فوق این کودکان کمتر به اسهال مبتلا می شوند)  در سنین بالاتر می توان از آب، چای کمرنگ، دوغ با ماست تازه همراه مقدارکمی نمک ( در زمان اسهال در شیرخواران کمتر از یکسال هم می توان نمک اضافه کرد)، کته ماست و سوپ سینه مرغ همراه با مقدار کمی برنج، هویج و جعفری بهره برد. البته سایر مواد غذایی که تا آن زمان استفاده کرده هم اشکالی ندارد فقط بایستی از خوردن میوه و آب میوه ها بجز موز اجتناب نماید. همچنین از مصرف مواد غذایی حاضر شده در بیرون از منزل هم بهتر است اجتناب نماید. نکته دیگر اینکه تا چند روز بعد از بهبود اسهال تا حدی رژیم غذایی را حفظ نماید.

5-     در مورد استفراغ و اسهال کودکان و مواردی که باید در مورد آن نگران بود  و نیاز به پیگیری دارد؟

در مورد اسهال چنانچه همراه با تب بالا، وجود خون مشخص در مدفوع (وجود یک نقطه یا رگه خونی اشکالی ندارد) و بدی حال عمومی می تواند علامت خطر باشد. همچنین اگر استفراغ بیشتر از دو روز، اسهال بیشتر از دو هفته و تعداد دفعات بیش تر از ده بار در روز باشد باید پیگیری جدی بعمل آوریم.

6-     چه مواردی بعنوان اسهال طول کشیده قلمداد می شود؟

اسهال طول كشيده يا مزمن به مواردي گفته مي شود كه بيشتر از دو هفته طول بكشد. در اين صورت نياز به بررسي بیشتر بخصوص در مورد علت آن دارد. بطور مثال بايد آزمايش از نظر ديد مستقيم و كشت مدفوع ، تعيين ميزان اسيديتي و٠٠٠٠انجام گیرد.

7-     در مورد تجویز عرق نعنا به کودک و شیرخواران چه مسئله ای دارد؟

متاسفانه مواد شیمیایی برای دستگاه گوارش شیرخواران زیر یک سال و بخصوص در سن کمتر از شش ماه مضر می باشد. انواع داروها و مواد بجز شیرمادر ممکن است از دستگاه گوارش عبور و سبب حساسیت فوری و یا با تاخیر طولانی مدت شوند. موادی که بصورت خانگی تهیه می شوند ممکن است حاوی مواد مضر و حتی سمی باشند مانند عرق چوب که همان متانول می باشد و در صورت مصرف عوارض زیادی به همراه دارد. لذا بایستی از مواد دست ساز و خانگی استفاده ننمود و حتی مواد استاندارد شیمیایی هم ممکن است برای سلامت نوزاد و شیرخوار مضر باشد.

8-     آیا رویش دندان ها با بیماریهایی مانند اسهال و یا سرماخوردگی ارتباط دارد؟

  معمولا از سن 6 ماهگی به بعد  بتدریج دفاع بدن، بویژه مواد ایمنی بخشی که در دوران جنینی از طریق جفت از مادر به جنین

منتقل شده کاهش می یابد، همچنین کودک در این زمان اشیاء مختلفی را به دهان می برد که این خود باعث آلودگی وی بخصوص با ویروس ها می شود. بنظر می رسد که مجموعه ای از این عوامل است که شانس بیماریهای گوارشی را در تابستان و عفونت های تنفسی را در زمستان در شیرخواران افزایش می دهد.

9-     در مورد نخوردن بعضی از غذا ها بعد از شش ماهگی چه باید کرد؟

در مورد تغذیه شیرخواران نکته مهم این است که بطور کلی شیرخوار نباید طعم غذا را چندان احساس نماید و به همین دلیل است که باید آن را بعد و بلافاصله بعد از شیر مادر داد. نکته دوم این است که ذائقه شیرخوار هر چند وقت یکبار تغییر می کند و اگر چیزی را نخورد نباید زود نا امید شدو بعد از چند روز دوباره بایستی به او داد.نکته سوم این است که باید مراقب بود که به هیچ وجه شیرخوار طعم و مزه های بهتر را نفهمد وگرنه از خوردن مواد بدون طعم و مزه خوب اجتناب می کند و در نهایت اگر شیرخوار وزن مناسبی دارد نباید در مورد تغذیه اضافی به او اصرار کرد،گاهی شیرمادر تکاپوی نیاز های شیرخوار را می دهد و تنها نقش غذا آشنا شدن با مواد مختلف غذایی است برای بعد از یکسالگی است که اصل تغذیه با مواد غذایی است و شیر حال کمکی برای  کودک دارد.